حجت الاسلام و المسلمین حجت الله سروری در گفتگو با ایسنا عنوان کرد: باکم رنگ شدن فرهنگ و تمدن اسلامی که به تعبیر حضرت زهرا(س) در خطبه فدکیه بعد از پیامبر شروع شد که سران سقیفه لباس کهنه بر قامت دین کردند ودین را از معارف الهی و امامت تهی کرده، بدعت‌ها، خرافات، فرق انحرافی متعدد وهمچنین تفاسیر خود رایی بسیاری به نفع خود در عصر بنی‌امیه و بعد بنی‌العباس، در جامعه رواج دادند؛ قیام فرهنگی امام باقر(ع) نقش گسترده‌ای در جهت لزوم بازنگری وبازسازی در فرهنگ و تمدن اسلام واقعی داشت.
وی افزود: از نظر بنده مناسب ترین شرایط فرهنگی، در عصر امام باقر(ع) و امام صادق (ع) بود که فرصتی مناسب برای احیا دوباره فرهنگ و تمدن اسلام فراهم شد، امام باقر (ع) و سپس، فرزند گرامی ایشان امام صادق (ع)، از بسترها و زمینه‌های موجود عصر خویش بهترین بهره را جسته و توانستند با انجام فعالیت‌های گسترده فرهنگی، فرهنگ و تمدن اسلام ناب را به نحو شایسته مدیریت نمایند.
پژوهشگر و مدرس حوزه ادامه داد: البته این حرکت فرهنگی نشات گرفته از قیام امام حسین(ع) به عنوان یک حرکت حساب شده فرهنگی اعتقادی و فکری در جامعه بود آغاز شده و بعد توسط امام سجاد(ع) با تغییر رویه ادامه پیدا کرد تا به زمان زعامت وامامت امام پنجم رسید.
حجت الاسلام سروری اضافه کرد: آغاز امامت حضرت باقر (ع) با خلافت ولید بن عبدالملک (م ۹۶) همراه بود و در شرایط نامساعد اجتماعی قرار داشت، اما توانست نهضتی علمی را پایه گذاری کند که تا آن زمان در اسلام بی‌سابقه بود، امام باقر (ع) با دوراندیشی و تحمل مشکلات بسیار و یک جنبش علمی دامنه داری را پدید آورد، توانست مقدمات تأسیس یک دانشگاه بزرگ اسلامی را پی‌ریزی نماید و معارف والای اسلام را به سراسر جامعه اسلامی برساند.
وی توضیح داد: امام باقر(ع) با این اقدامات، یک نوع خیزش علمی و فرهنگی را در جهان اسلام شروع کرد که بستر یک نهضت فرهنگی بنیادین شد و ثمرات شکوهمند آن، در دوره های بعدی به خوبی نمایان شد. ازاین رو، دوران امام باقر (ع) مقدمه دوران طلایی شکوفایی فرهنگ اسلامی می توان نامید.
پژوهشگر و مدرس حوزه بیان کرد: برای امام باقر (ع) فرصتی شایسته بود تا چهره زیبای حقایق دینی واسلام محمدی ناب را از پس پرده‌های اوهام و خرافات اموی بیرون آورد و به مردم نشان دهد زیرا دراین روزگار، اندک گشایشی پدید آمد که عصر انتشار فقه آل محمد یا به تعبیر دیگر، روزگار تعلیم و تدریس فقه جعفری بود، ودر این میان امام باقر(ع) شاگردان برجسته‌ای برای ترویج ومبانی شیعه پرورش دادند مانند: جابر بن یزید و ابان بن تغلب، ابوحمزه ثمالی، حُمران بن اَعْیَن، محمد بن مسلم ثَّقفی، زُرارة بن اَعْین، معروف بن خرّبوذ، بُرَیْد العِجْلی، ابوبصیر اسدی و فُضیل بن یَسار نیز نام برد.
حجت الاسلام سروری تشریح کرد: اما مهم ترین حرکت امام باقر (ع) در این عصر، تأسیس فرهنگ مکتوبی است که جلوه‌های آن در دانشگاه امام صادق(ع) و آثار علمی متعدّد بعداً نمودار شد، این تعبیر که رسانه‌ای شدن مفاهیم منجر به مهاجرت آن می‌شود، می‌تواند در توضیح حرکت امام باقر (ع) و تلاش ایشان برای ایجاد فرهنگ مکتوب و استفاده از کتاب که امروزه به عنوان یک رسانه نیز تلقی می‌شود، کارساز افتد.
وی افزود: پس از ایشان، امام باقر (ع) و امام صادق (ع)، زمینه را برای رشد فرهنگ و تمدن اسلامی، مساعد دیده و ازاین رو با شکافتن مسائل علمی و بحث از فنون مختلف، جویندگان و تشنگان حقیقی را سیراب نمودند؛ می‌توان گفت که بهترین موقعیت و شرایط یک نهضت و قیام بزرگ علمی در زمان امام باقر (ع) و سپس امام صادق (ع) به وقوع پیوست و این موقعیت باعث شد تا آن امامان بزرگوار، به نشر و اشاعه حقایق و معارف الهی پرداخته و مشکلات علمی را تشریح و جنبش علمی دامنه داری را به وجود آورده و مقدمات تأسیس یک دانشگاه بزرگ اسلامی را که در دوران امامت امام صادق (ع) به اوج رسید، پی ریزی کنند.
حجت الاسلام سروری در پایان توضیح داد: امام باقر (ع) در علم، زهد، عظمت و فضیلت سرآمد همه بزرگان بنی‌هاشم عصر خویش بود و مقام بزرگ علمی و اخلاقی ایشان، مورد تصدیق دوست و دشمن بود، لقب آن حضرت «باقر» است که حضرت رسول اکرم (ص) به ایشان عطا فرمود و در مورد ایشان فرمودند: «یَبقر العلم بقْرًا » آن حضرت را باقر می‌خواندند چرا که علم را می‌شکافت و به اصل آن پی می‌برد و فروع علم را از آن استنباط می‌کرد و دامنه علوم را می‌شکافت و وسعت می‌داد.
وی ادامه داد: ابن حجر در صواعق می‌نویسد:«او را باقر می‌خواندند و این کلمه از«بقر الارض »اخذ شده است، یعنی آنکه زمین را می‌شکافد و مکنونات آن را آشکار می‌کند، زیرا او نیز گنجینه‌های نهانی معارف و حقایق احکام و حکمت‌ها و لطایف را که جز از دید کوته نظران و ناپاکان پنهان نبود، آشکار می کرد»؛ از این رو درباره وی گفته می‌شد که آن حضرت شکافنده علم، جامع آن و نیز آشکار کننده و بالا برنده علم و دانش است.