احتمالا نام «کبد چرب» را زیاد شنیده‌اید اما چقدر در مورد این بیماری اطلاعات دارید؟ اصلا می‌دانید چگونه این بیماری به وجود می‌آید؟ می‌دانید که این بیماری بی‌علامت درمان دارویی ندارد و تنها راه بهبودی‌اش ورزش و کاهش وزن است. البته بی‌توجهی به آن می‌تواند بسیار خطرناک باشد و منجر به سیروز کبد و حتی سرطان شود! پس همین حالا صحبت‌های دکتر ناصر ابراهیمی دریانی، فوق تخصص بیماری‌های گوارشی و کبد را درمورد این بیماری خاموش و خطرناک بخوانید.

چاق‌ها در خطر هستند!

کبد چرب یکی از بیماری‌های شایع جامعه ایران است. درواقع این بیماری شایع‌ترین علت بالا رفتن آنزیم‌های کبدی است که البته علت آن هنوز نامشخص است. یکی از عوامل موثر بر این بیماری پرخوری و چاقی است؛ به‌خصوص در کسانی که چاقی شکمی دارند و اندازه کمربند شکمی‌شان بیشتر از حد طبیعی است. مطالعات نشان می‌دهند این افراد بیشتر از کسانی که یک قواره چاق هستند در خطر کبد چرب قرار دارند. از دیگر عوامل موثر بر ایجاد این بیماری می‌توان به بیماری‌های متابولیک از جمله افزایش چربی خون، افزایش فشار خون و دیابت اشاره کرد. گاهی اوقات مصرف برخی داروها مانند داروهای کورتون و نیز داروی تاموکسی‌فن (داروی مخصوص سرطان سینه) نیز می‌تواند باعث ایجاد کبد چرب شود.

یکی دیگر از عوامل کبد چرب مصرف بیش از حد الکل است. کبد الکلی در کشور ایران بسیار کمتر از دیگر کشورها دیده می‌شود اما در غرب یکی از شایع‌ترین علل بیماری‌های کبد، مصرف الکل است. مراحل اولیه کبد الکلی مانند کبد چرب می‌تواند به صورت التهاب و افزایش چربی کبد ظاهر شود. درواقع مصرف مداوم و روزانه 25 گرم الکل در روز می‌تواند این حالت را ایجاد کند. جالب است بدانید خانم‌ها نسبت به آقایان با دوز کمتری از الکل دچار عوارض کبدی می‌شوند. علاوه براین مصرف الکل با شکم خالی هم عوارض بسیار بیشتری ایجاد می‌کند. همیشه بعد از کشف کبد چرب در بیوپسی از بیمار سوال می‌شود که آیا مصرف الکل دارد یا خیر؟ زیرا تابلوی بافت‌شناسی کبد چرب الکلی مانند کبد چربی ناشی از چاقی است و حتی می‌تواند شخص را بعد از مدت کوتاهی دچار مشکل خطرناک سیروز کبد کند. بنابراین از لحاظ هیستولوژی (بافت‌شناسی) نمی‌توان به‌راحتی این دو را از هم تشخیص داد اما آگاهی از سابقه مصرف الکل می‌تواند به درمان کمک کند.

کبد در مسیر نابودی

کبد چرب سه حالت بالینی مشخص دارد. در مرحله اول روی کبد فقط چربی جمع می‌شود. اگر مریض به این مساله اهمیت ندهد به تدریج التهاب نیز به آن اضافه می‌شود. این التهاب می‌تواند کبد را فیبروز کند و باعث تجمع بافت کلاژن در کبد شود. اگر باز هم مریض به این مرحله اهمیت ندهد و بیماری پیشرفت کند کبد به تدریج دچار سیروز می‌شود. در این حالت کبد خشک می‌شود و عملکردش را از دست می‌دهد. در نتیجه شکم آب می‌آورد، پاها ورم می‌کند و بیمار محتاج به پیوند کبد می‌شود. بنابراین توجه به این مراحل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. سه‌درصد از کسانی که در مرحله اول کبد چرب قرار دارند در خطر ابتلا به سیروز کبدی هستند. همچنین 30درصد از کسانی که در مرحله دوم کبد چرب هستند به سیروز کبد مبتلا می‌شوند. یعنی هر چقدر این مراحل پیشرفت می‌کنند خطر ابتلا به سیروز که بیماری انتهایی کبدی است بیشتر می‌شود.

زنگ خطر برای خانواده‌های ایرانی به صدا درآمده

براساس تحقیقاتی که در آمریکا انجام شده حدود 30درصد از افراد دچار کبد چرب هستند. در کشور ما نیز 30درصد از نوجوانان چاق هستند و با توجه به اینکه کبد چرب در 70درصد از موارد یا بیشتر افراد چاق را مبتلا می‌کند این موضوع زنگ خطری برای خانواده‌هاست. امروزه گرایش نوجوانان به مصرف فست‌فود‌ها بیشتر شده و این موضوع خبر از شیوع بالای کبد چرب در آینده می‌دهد. کبد چرب اغلب بدون علامت است و هیچ نوع درد یا زردی یا مشکلات دیگر ایجاد نمی‌کند مگر اینکه به مراحل پیشرفته رسیده باشد. بنابراین به طور کلی توصیه می‌شود تمام افرادی که چاق هستند و چاقی شکمی دارند یا دیابت دارند و‌تری‌گلیسیرید خونشان بالاست حتما یک‌بار سونوگرافی و تست‌های کبدی انجام دهند تا ببینند کبد چرب دارند یا خیر. گاهی اوقات حتی لازم است برای بیمار بیوپسی کبد انجام شود؛ به‌خصوص اگر سن مریض بالا باشد یا تست‌های کبدی‌اش به شدت مختل باشند یا طحالش بزرگ و پلاکتش پایین باشد.

مبتلایان به کبد چرب بیشتر سکته می‌کنند

همان‌طور که گفته شد مصرف برخی داروها می‌تواند باعث ایجاد کبد چرب شود. برای مثال داروهای قلبی به‌خصوص داروی‌«آمیودارون» که داروی ضد آریتمی است یا داروی ضد فشار خون «دیلتیازم‌» یا داروهای کورتون یا داروهای ضد تشنج مانند «اسید والپروییک» یا حتی مصرف طولانی مدت آسپرین می‌تواند باعث ایجاد کبد چرب شود. براساس مطالعات، کسانی که دچار کبد چرب هستند بیشتر به مشکلات قلبی و عروقی دچار می‌شوند. یعنی خیلی زودتر دچار سکته‌های قلبی و مغزی می‌شوند. بنابراین فکر نکنید کبد چرب فقط باعث مشکلات کبدی می‌شود. افراد مبتلا به این بیماری بیشتر بر اثر سکته قلبی یا مغزی فوت می‌کنند. در واقع کبد چرب مانند یک بمب است که هر آن ممکن است منفجر شود.

مهم‌ترین و شاید تنها درمان کبد چرب

از لحاظ درمانی هنوز داروی خاصی برای اصلاح کبد چرب معرفی نشده است. اصل درمان این بیماری بر انجام ورزش برنامه‌ریزی شده و کاهش وزن است. همچنین باید از لحاظ تغذیه مصرف چربی‌های حیوانی، کره، زرده تخم مرغ، مواد قندی، شکر، شربت، شیرینی و... را محدود کرد. اما بسیاری از اوقات بیماران این موضوع را جدی نمی‌گیرند و فکر می‌کنند فقط با مصرف دارو خوب می‌شوند. درواقع بدن افراد مبتلا به کبد چرب نسبت به انسولین مقاومت پیدا می‌کند. البته برای از بین بردن این مقاومت می‌توان از داروهایی مثل متفورمین، پیوگلیتازون و ویتامین E استفاده کرد اما هیچ چیز در روند بیماری جای ورزش و کاهش وزن را نمی‌گیرد.

سونوگرافی گاهی جواب می‌دهد و گاهی هم جواب نمی‌دهد

یکی از راه‌های تشخیص کبد چرب انجام سونوگرافی است. با این حال گاهی اوقات ممکن است مریض کبد چرب داشته باشد اما جواب سونوگرافی‌اش طبیعی باشد. درواقع در 20 تا 30درصد از موارد کبد چرب، سونوگرافی طبیعی دیده می‌شود و تنها افزایش آنزیم‌های کبدی، بیماری را نشان می‌دهد. بنابراین برای اطمینان از وجود این بیماری باید آنزیم‌های کبدی را نیز اندازه‌گیری کرد. گاهی اوقات به علت چاق بودن بیش از حد بیمار، نمی‌توان سونوگرافی انجام داد. برای چنین افرادی می‌توان از روش‌هایی مانند سی‌تی‌اسکن و ‌ام‌آر‌ای بهره گرفت. بیمارانی که به دنبال کبد چرب دچار سیروز می‌شوند نسبت به سایر افراد بیشتر در خطر ابتلا به سرطان کبد قرار می‌گیرند. بنابراین باید هر چند وقت یک‌بار از این لحاظ نیز بررسی شوند؛ به‌خصوص اگر چاق هم باشند.

رژیم‌های غذایی سخت هم می‌توانند باعث کبد چرب شوند

همان‌طور که گفته شد درمان کبد چرب تغییر شیوه زندگی و مصرف داروهای آنتی اکسیدان مانند ویتامینE است. اما کسانی که دیابت دارند یا کبد چربشان به مرحله سیروز رسیده دیگر نباید ویتامینE مصرف کنند زیرا این ویتامین با دوز بالا خطر سرطان پروستات را افزایش می‌دهد. گاهی اوقات نیز پزشک مجبور می‌شود برای لاغر شدن بیمار و درمان کبد چرب به عمل جراحی لاغری متوسل شود و مقداری از معده را بردارد زیرا گاهی اوقات مریض هرکاری هم که می‌کند موفق نمی‌شود وزنش را پایین بیاورد. البته کم شدن ناگهانی وزن خود می‌تواند خطرناک باشد. گاهی اوقات دیده می‌شود افراد سالمی که رژیم‌های سخت می‌گیرند و در مدت کوتاهی وزنشان را پایین می‌آورند به کبد چرب مبتلا می‌شوند. هدف این است که مریض بتواند 10درصد از وزنش را پایین بیاورد یا اینکه هر ماه تنها یک‌کیلوگرم وزن کم کند.

یک نکته مهم در مورد کبد چرب

استفاده از قرص‌های ضد بارداری معمولا باعث تشدید میگرن و افزایش خطر ترومبوآمبولی یا همان لخته شدن خون می‌شود. افرادی که کبد چرب دارند بهتر است از مصرف این قرص‌ها خودداری کنند. در غیر این صورت باید حتما هر چند وقت یک‌بار آزمایش آنزیم‌های کبدی انجام دهند. جالب است بدانید استرس بر ایجاد کبد چرب تاثیری ندارد اما سیگارکشیدن فیبروز بافت کبد را تشدید می‌کند و سخت شدن و سفت شدن کبد را در افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن کبدی جلو می‌اندازد.

شرق