هيچ چيز براي والدين ناراحت كننده تر از شنيدن صداي سرفه بچه ها هنگام شب نيست. اين مشكل معمولاً پدر و مادرها را نگران مي كند؛ طوري كه حاضرند هر كاري انجام دهند تا هر چه زودتر سلامت كوچولويشان را ببينند اما در واقع سرفه رفلاكس طبيعي بدن است كه به دليل تحريك مژه هاي برونش و دستگاه تنفس، تحريك و توسط اعصاب مركزي و تحريك ديافراگم ايجاد شود. توسط سرفه، مقدار زيادي ترشحات خارج مي شود تا راه هوايي باز شده و تنفس راحت تر انجام شود. سرفه بر اثر مكانيسم تحريك گاهي خفيف و گاهي شديد است اما علت سرفه هر چه باشد راه هاي درماني خاصي براي آن وجود دارد كه والدين بايد به آن توجه كنند. از زبان دكتر اكبر كوشانفر، متخصص كودكان و استاد دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي به تشريح علل گوناگون سرفه در كودكان و راه هاي درمان آن را مي خوانيد.



سرفه خروسكي
فرزندتان با گرفتگي بيني به خواب مي رود اما فقط چند ساعت مي تواند بخوابد چون ناگهان با صداي سرفه اي شبيه خروس از خواب بيدار مي شود.

علت چيست: خروسك.

اين سرفه ها معمولاً به دليل التهاب و تورم در قسمت پايين راه تنفسي، حلق، ناي و حنجره و معمولاً بين كودكان ۶ ماه تا ۳ سال اتفاق مي افتد زيرا اين كودكان مسيرهاي تنفسي باريك تري دارند. اين مشكل معمولاً دليل ويروسي دارد. اين سرفه ها معمولاً طي روز بهتر مي شود اما شب ها دوباره بر مي گردد. در اين حالت خشونت در صداي كودك به وضوح مشخص است. خروسك مي تواند والدين را نگران كند اما در بيشتر مواقع مي توان علائم آن را برطرف كرد.
به راهكارهاي شماره ۱، ۲، ۴، ۵، ۷، ۸ و ۱۳ مراجعه كنيد.

سرفه قطاري

فرزند شما يك هفته است سرما خورده و گاهي اوقات بيش از ۲۰ ثانيه پياپي سرفه مي كند و همين باعث ايجاد مشكل در تنفس او مي شود.

علت چيست: سياه سرفه.

علت اين بيماري نوعي باكتري است كه با حمله به راه هاي تنفسي در راه هاي هوايي ايجاد التهاب شديد مي كند. معمولاً به دنبال يك حمله شديد سرفه (كه حتي مي تواند يك دقيقه طول بكشد) كودك يك دم صدادار انجام مي دهد كه به اصطلاح به آن whoop مي گويند كه به دليل ورود هوا به داخل حنجره متورم انجام مي شود. در اين بيماري، علائم سرماخوردگي مانند تب، آبريزش بيني و درد مشاهده مي شود.
به راه كارهاي شماره ۱، ۳، ۷، ۸، ۱۰ و ۱۱ مراجعه كنيد.

سرفه خلط دار

وقتي فرزندتان سرفه مي كند، همراه با خلط است. علاوه بر اين، آبريزش بيني، گلودرد، اشك ريزش و بي اشتهايي هم كودك را آزار مي دهد.

علت چيست: سرماخوردگي، سينوزيت و التهاب ريه.

كودكان مبتلا به سرماخوردگي يا التهاب ريه معمولاً سرفه مي كنند كه مي تواند در بدترين شرايط يك تا ۲ هفته طول بكشد. از آنجايي كه كودكان سيستم ايمني ضعيفي دارند در اثر تماس با ويروس ها مدام بيمار مي شوند و گاهي برخي خانواده ها مي گويند فرزندشان در سال ۳ تا ۴ بار دچار سرماخوردگي مي شود. از آنجا كه بيشتر سرفه هاي كودكان خلط دار است، نبايد آنها را سركوب كرد زيرا باقي ماندن ترشحات ممكن است انسداد مجاري هوايي را در پي داشته باشد.

به راهكارهاي شماره ۱، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۲ و ۱۳ مراجعه كنيد.

 سرفه هاي خشك شبانه

كوچولوي شما در طول زمستان مدام سرفه خشك مي كند و اين مشكل شب ها تشديد مي شود.

علت چيست: آسم و سرماخوردگي.

در آسم راه هاي هوايي تنگ شده و ريه ملتهب مي شود كه همين، ترشح اضافه ايجاد مي كند. اگر چه بيشتر والدين فكر مي كنند كه خس خس سينه علامت اوليه آسم است اما سرفه هاي خشك شبانه اغلب بارزترين علامت كودك است. از علائم ديگر مي توان به سرفه همراه با ورزش، آلرژي، سرماخوردگي يا هواي سرد اشاره كرد. سرفه آسمي زماني بايد مدنظر قرار گيرد كه سرفه پايدار (مزمن) به وسيله سرما يا فعاليت تشديد شده يا در شب ها بدتر مي شود.

به راهكارهاي شماره ۱، ۲، ۳،‌ ۶، ۷، ۸، ۹ و ۱۲ مراجعه كنيد

سرفه همراه با خس خس

كودك شما چند روزي است سرماخورده و حالا سرفه اش صدادار است. به نظر مي رسد سريع نفس مي كشد و تحريك ناپذير شده است.

علت چيست: برونشيت.

برونشيت اصطلاحي است كه به التهاب لوله هاي نايژه اي اطلاق مي شود. زماني كه اين معابر تحريك مي شوند موكوس ترشح مي كنند كه باعث ايجاد سرفه مي شود تا معابر هوايي پاك شود. در عفونت برونش، كودك وقتي آب دهانش را قورت مي دهد با ترشحات همراه است و تنفس برايش سخت است. گاهي اوقات علت بيماري ميكروب ها هستند كه معمولاً با تب و سرفه شديد همراه است. در كودكان كمتر از ۴ سال مي توان انتظار گوش درد هم داشت و در افراد ۴ سال به بالا سينوزيت ايجاد مي شود كه تبديل به سينوزيت برونشي مي شود.

به راهكارهاي شماره ۱، ۲، ۷، ۸ و ۹ مراجعه كنيد

سرفه مزمن

كوچولوي شما بيشتر از ۱۰ روز است كه سرما خورده اما سرفه هايش بهبود پيدا نمي كند.

علت چيست: سرفه هاي ناشي از سرماخوردگي مي تواند يك هفته طول بكشد؛ به خصوص اگر كودك سرماخوردگي قبلي نداشته باشد. آسم، آلرژي يا عفونت هاي مزمن در سينوس ها يا مسير تنفسي مي توانند باعث سرفه هاي مزمن شوند.

به راهكارهاي شماره ۱، ۲، ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۲، ۱۳ و ۱۵ مراجعه كنيد

سرفه همراه با استفراغ

فرزندتان آنقدر سرفه مي كند كه در نهايت به استفراغ منجر مي شود.

علت چيست: سرماخوردگي يا آسم.

سرفه زياد كودكان باعث تحريك حق مي شود و بازتاب آن استفراغ است. خلط بيش از حد در معده باعث تحريك و حالت تهوع مي شود كه بيشتر در شب اتفاق مي افتد و معمولاً اين دليل نگران كننده نيست مگر اينكه استفراغ متوقف نشود.

به راهكارهاي شماره ۱، ۲، ۴، ۶، ۷، ۸ و ۱۳ مراجعه كنيد.

سرفه به همراه تب

فرزندتان چند روزي است كه علائم سرماخوردگي دارد اما همچنان تب دارد و سرفه مي كند.

علت چيست: سرماخوردگي معمولي، آنفولانزا.

سرفه كودك به همراه تب و آبريزش بيني احتمالاً سرماخوردگي معمولي است، اما سرفه به همراه تب ۳۹ درجه سانتيگراد يا بالاتر گاهي اوقات سينه پهلو است، به ويژه هنگامي كه تنفس تند و ضعيف باشد.
به راهكارهاي شماره ۱، ۳، ۴، ۷، ۸، ۱۳ و ۱۴ مراجعه كنيد.




راهكار شماره ۱
مراجعه به پزشك

در تمام موارد سرفه بايد علت آن مشخص شود، بنابراين مراجعه به پزشك اولين و مهمترين راهكار است. برخي والدين بدون هيچ اطلاع و آگاهي اي اقدام به خود درماني براي كودكان شان مي كنند كه اين بزرگترين اشتباه است زيرا حتي مصرف استامينوفن هم نبايد بدون تجويز پزشك و بدون توجه به وزن و سن كودك باشد. حتي قاشق و پيمانه اي كه با آن به كودك دارو داده مي شود بسيار اهميت دارد. بنابراين قبل از هر اقدامي بهتر است با پزشك خود مشورت كنيد.

راهكار شماره ۲
استفاده از بخور گرم

در سرفه خشك بايد از بخور آب گرم به مدت ۵/۱ تا ۲ ساعت در يك آپارتمان ۱۰۰ متري استفاده كرد زيرا هواي خشك ممكن است ايجاد سرفه كند. اگر بيشتر از اين زمان از بخور استفاده شود باعث به وجود آمدن مايت ها مي شود و خود ايجاد حساسيت مي كند. شايد براي بخور از حوله استفاده كنيد اما نبايد آن را مستقيم روي پوست كودك قرار دهيد. استفاده از بخور فوايد زيادي دارد و موجب رفع گرفتگي بيني، مرطوب شدن مجاري تنفسي و بهبود سرفه هاي خشك و همچنين تسهيل خروج خلط مي شود. اگر دستگاه بخور نداريد، مي توانيد يك ظرف آب را روي شعله بگذاريد تا به جوش آيد.

راهكار شماره ۳
استامينوفن

به نوزاد زير ۳ ماه بدون اجازه پزشك استامينوفن ندهيد. مقدار مصرف مناسب كودك براساس وزن او تجويز مي شود نه سنش. مصرف استامينوفن در كودكان بالاي ۲ ماه ايمن است اما مقدار مصرف بايد توسط پزشك تعيين شود، زيرا اثرات زيانبخشي را به همراه دارد. در سرفه خشك و سرفه همراه با تب، معمولاً با تجويز پزشك استامينوفن يا ايبوپروفن تجويز مي شود.

راهكار شماره ۴
خوردن عسل

يكي از مواد غذايي كه ارزش غذايي بسيار بالايي دارد، عسل است. اين ماده مفيد در كودكان يك سال به بالا راهكاري خوب براي تسكين سرفه است. مي توان يك قاشق مرباخوري عسل را در نصف ليوان شير حل كرد و روزي ۲ بار آن را مصرف كرد. يكي ديگر از راه هاي مصرف عسل، حل كردن آن در چاي و ليمو ترش است. تحقيقات متعدد نشان داده است اين ماده غذايي با ارزش غذايي بالايي كه دارد مي تواند در تسكين سرفه و بازگرداندن انرژي از دست رفته كودك موثر باشد. اين ماده غذايي پر ارزش سبب ضدعفوني شدن راه هاي تنفسي مي شود. پس از بهبود هم مي توان شير عسل را در برنامه غذايي كودك قرار داد.

راهكار شماره ۵
حمام گرم

بهتر است كودكتان را براي ۱۵ تا ۲۰ دقيقه در حمام مرطوب نگه داريد و آب گرم را باز كنيد (دقت كنيد ممكن است هواي گرم به رغم رطوبت زياد، حال او را بدتر كند) يا او را به فضاي بيرون از خانه ببريد. كافي است لباس گرم و كلاه به او بپوشانيد. آنچه كودك شما نياز دارد تنفس هواي سرد و مرطوب است. بهتر است او را به صورت قائم يا ايستاده نگه داريد،‌ چون اين حالت به آسان شدن تنفس اش كمك مي كند.

راهكار شماره ۶
 آلرژن ها را حذف كنيد

مواد شيميايي موجود در تميز كننده ها و ضدعفوني كننده هاي خانگي و نيز در خوشبوكننده هاي هوا مي توانند مخاط گلو را اذيت كرده، سرفه را بدتر كنند و باعث سوزش چشم ها، گلو و دهان شوند. اگر علت سرفه ها ناشي از آسم يا حساسيت باشد براي بهبود فرزندتان نبايد از مواد شيميايي پاك كننده با بوي تند و زننده استفاده كنيد بنابراين هر چيزي كه باعث آلرژي كودك مي شود بايد حذف شود. اين مي تواند شامل برخي مواد غذايي نيز باشد.

راهكار شماره ۷
استراحت كنيد

اصلي ترين درمان براي بسياري از موارد سرفه كه ناشي از بيماري هاي گوناگون از جمله سرماخوردگي، خروسك، سياه سرفه و... است، فقط و فقط استراحت است. معمولاً يك هفته استراحت، هم باعث بهبود سريع كودك مي شود و هم اگر عامل بيماري ويروس باشد از انتقال آن به ديگر كودكان جلوگيري مي شود.

راهكار شماره ۸
مصرف مايعات

هميشه براي درمان انواع سرفه بسياري از مايعات تسكين دهنده هستند. از جمله اين مايعات مي توان به چاي و شير گرم اشاره كرد. علاوه بر اين نبايد از سوپ مرغ غافل شد. مصرف غذاهاي آبكي و گرم مانند سوپ مرغ، انواع آش و سوپ هاي ساده همواره در طول بيماري سرماخوردگي، سينه درد و سرفه از جمله تجويزهاي پزشكان بوده است، در حال حاضر افزودن ادويه جات تند مانند فلفل، پودر سير يا خود سير و پودر كاري به اين غذاها نيز توصيه مي شود. اين تركيب به واقع يك اكسپوكتورانت طبيعي محسوب مي شود زيرا هنگام سرفه هاي خلط دار اينگونه مواد اخلاط موجود در شش ها را كنده و سبب خروج آنها توسط سرفه مي شود. استفاده از هويج و گشنيز در سوپ نيز توصيه مي شود چون اين مواد آنتي اكسيدان دارند، مي توانند به بهبود سريع كودك كمك كنند.

راهكار شماره ۹
مصرف آنتي بيوتيك

آنتي بيوتيك ها، داروي كشنده باكتري ها هستند كه در ۹۰ درصد از عفونت هاي مجاري تنفسي از جمله آنفولانزا موثر بوده و عفونت هاي سينوسي را بهبود مي بخشند. از آنجا كه آنتي بيوتيك ها بر ويروس ها بي اثرند، افتراق عامل به وجود آورنده بيماري توسط پزشك نقش مهمي در استفاده موثر از داروها و التيام بيماري ها دارد.

راهكار شماره ۱۰
استفاده از داروهاي استروئيدي

براي جلوگيري از تورم و التهاب حنجره در سرفه هايي كه اغلب خروسكي هستند، پزشك براي كودك داروهاي استروئيدي يا كورتوني تجويز مي كند تا كودك بتواند به راحتي نفس بكشد.

راهكار شماره ۱۱
مراجعه به بيمارستان

در سرفه هاي ناشي از سياه سرفه يا سرفه هاي آلرژيك كه كودك به صورت مداوم سرفه مي كند ممكن است نياز به اكسيژن درماني باشد كه به اين ترتيب كودك بايد به بيمارستان برده شود. در سرفه هاي ناشي از جسم خارجي نيز بايد به سرعت به بيمارستان مراجعه شود.

راهكار شماره ۱۲
استفاده از سرم شستشو

از آنجا كه سرماخوردگي هايي كه عامل آن ويروس است نياز به آنتي بيوتيك ندارد اگر كودك شما نمي تواند بيني اش را بگيرد از قطره هاي بيني و سرم شستشو براي تميز كردن ترشحات و كاهش سرفه او استفاده كنيد. اين كار را ۲ تا ۳ بار در روز مي توانيد انجام دهيد.

كار ديگري كه مي توان انجام داد استفاده از كيسه آب گرم است. كيسه آب گرم را روي قفسه سينه كودك قرار دهيد تا جريان خون افزايش يابد. علاوه بر اين سبب تسكين سرفه او نيز مي شود.

راهكار شماره ۱۳
شلغم بخوريد

شلغم، گياهي با ارزش غذايي بالاست و در درمان آسم و سرفه هاي خلط دار موثر بوده و ميكروب كش و ضد باكتري قوي اي است. در واقع شلغم اثر مفيد و موثري در درمان بيماري هاي تنفسي دارد. از آنجا كه ممكن است بچه ها از مزه شلغم خوش شان نيايد، والدين مي توانند اين ماده غذايي را داخل سوپ رنده كنند و آن را به فرزندشان بدهند.

راهكار شماره ۱۴
واكسن آنفولانزا

از آنجا كه كودكان ۶ ماه تا ۵ سال ايمني ضعيفي دارند، مي توان براي پيشگيري از آنفولانزا هر سال كودك را واكسينه كرد. خوشبختانه آنفولانزا واكسني دارد كه توسط سازمان جهاني بهداشت تاييد مي شود و با تزريق هر ساله آن مي توان از اين بيماري پيشگيري كرد.

راهكار شماره ۱۵
ويتامين هاي گروه B

كمبود ويتامين ۱۲B هم گاهي منجر به سرفه هاي مزمن مي شود. اين ويتامين در تشكيل سلول هاي خوني و عملكرد بهينه سيستم مغز و اعصاب تاثير گذار است. در افرادي كه مبتلا به كمبود اين ويتامين هستند، سرفه هاي مزمن به دليل ايجاد حساسيت زياد در نايژه ها التهاب ايجاد مي كند. ميوه ها و سبزي هاي تازه از منابع غذايي سرشار از ويتامين هاي گروه B هستند.

منبع: سيب سبز/  دكتر اكبر كوشانفر